De Yorkshire trench & dugout bood bescherming tegen de meest gruwelijke vijand

“Wie de geschiedenis niet kent is gedoemd ze te herhalen”. De filosoof Santayana schreef, zonder het zelf te beseffen, een zin die na al die jaren nog steeds actueel is. We denken vaak alles te weten maar schrikken er steeds van wanneer vergeten stukjes geschiedenis plots boven komen drijven. Toen men in de jaren 90 in Ieper een nieuwe industrieterrein wilden bouwen, kwam men plots op de restanten van de Yorkshire trench & dugout terecht. 

1915, aan het front in Ieper worden de Franse soldaten geconfronteerd met een nieuwe en meedogenloze vijand. Gas wordt er voor het eerst gebruikt en kent er geen genade. Wie de aanval overleeft vlucht en de Duitsers rukken op. Een ‘tunneling company’’, gespecialiseerde troepen van het Britse leger, gaat meteen aan de slag en begint meteen met het graven van loopgraven en een dugout. Schuilplaatsen, meer dan 10 meter onder de grond, moeten ervoor zorgen dat soldaten zich kunnen verbergen bij een gasaanval om zo de lijnen aan het front onder controle te houden.

Stuk per stuk vergeten

In de streek rond Ieper werden naar schatting meer dan 180 van die dugouts gegraven. Ondergrondse galerijen waar men kon rusten, slapen of een aanval voorbereiden. Het gevaarlijk om de dugouts te graven en het was gevaarlijk om erin te verblijven. Vaak waren de ondergrondse galerijen slechts een paar honderd meter van de vijandelijke linies verwijderd en de zones werden permanent met bommen bestookt. 

Na de oorlog werden grote delen van het Ieperse front teruggegeven aan de natuur of aan landbouwers, die er decennialang gewassen gaan verbouwen. Veel van de plaatsen worden vergeten en hoewel de geschiedenisboeken er wel nog over spreken, worden de slachtoffers gereduceerd tot een voetnoot van de Wereldoorlog. 

In 1998 wordt besloten om een stuk grond, langs het Kanaal Ieper-Boezinge, om te vormen tot een gloednieuwe industriezone. Tijdens de graafwerken stoot men er op de restanten van de Yorkshire trench & dugout, een site waarvan men niet eens wist dat hij er onder de grond zat. Tot 2002 waren er archeologen aan het werk die er 155 stoffelijke resten hebben weten te recuperen, allen het slachtoffer van een nutteloze oorlog. In de tunnels trof men een resem aan persoonlijke items aan, voorwerpen die een beeld vormden van de ronduit erbarmelijke levensomstandigheden ondergronds. 

Nog steeds goed verborgen

Ondertussen is de Yorkshire trench & dugout, hoewel schitterend bewaard en gerestaureerd, een beetje in de vergetelheid geraakt. Het is geen indrukwekkende (in volume dan toch) site zoals de Dodengang en er is ook niet echt een museum aan gekoppeld. Daarnaast ligt de plek goed verborgen tussen de bergen staal en beton van de industriezone. Toch is het een plek die het bezoeken waard is. Een confrontatie met de opofferingen die miljoenen hebben gemaakt om ons de vrijheden van vandaag te geven. Beide toegangen tot de dugout zijn (helaas) afgesloten, maar bovengronds werden stenen paden aangelegd. Ze volgen de lijnen van de tunnels en ondergrondse ruimtes, plaatsen waar 155 mensen het leven lieten.

Zelf bezoeken? Klik hier!