La Ligne Maginot: gigantisch, indrukwekkend en nutteloos

Het moest het meest indrukwekkend bouwwerk ooit worden. Een afschrikking voor eenieder die het nog in zijn hoofd zou halen Frankrijk aan te vallen. La Ligne Maginot (de Maginotlinie voor de Nederlandstalige puristen) werd een zwaar bewapende muur, een barrière tussen Frankrijk en buurland België, Luxemburg, Duitsland en Italië. Bij eender welke bedreiging kon Frankrijk zich hermetisch afsluiten en de vijand van een stevig artillerie-antwoord voorzien. Groot was hun verbazing dan ook toen de Nazi’s in 1940 aan de achterdeur stonden. De gehele constructie, die miljarden had gekost, bleek op slag nutteloos.

Het concept van een verdedigingsmuur was, in die tijd, niet geheel onbegrijpelijk. In 1870 hadden de Fransen al een oorlog met Duitsland uitgevochten, waarbij Frankrijk een aanzienlijk stuk van hun grondgebied aan hun Duitse buren waren verloren. In 1914 volgde de Eerste Wereldoorlog. Frankrijk kreeg het terrein wel terug maar de verwoesting was zo groot, het menselijke verlies was zo enorm dat de regering had besloten om dit nooit meer te laten gebeuren. Frans minister van oorlog (en zelf ook een veteraan) André Maginot haalde enkele oude plannen van onder het stof en blies die nieuw leven in. Een ondoordringbare muur van forten en bunkers zou de grens van Frankrijk voor eens en voor altijd beschermen. 

Het astronomische prijskaartje van 1.5 miljard euro namen de Fransen er met plezier bij. Niet alleen zou hun land op slag een wereldmacht worden maar dankzij de constructie van de lignie werden ook meer dan 20.000 nieuwe jobs gecreëerd. Heel wat dorpen, uit de bergachtige grensgebieden, werden meteen ook van electriciteit en wegen voorzien. Het werd een win-win voor iedereen.

8 jaar om te bouwen, 3 dagen om te veroveren

In 1930 werd gestart met de bouw van La Ligne Maginot en de Fransen deden geen half werk. Vooral aan de grens met Duitsland werden gigantische complexen in de bergen gebouwd, de zogenaamde ‘Gros Ouvrages’ (grote bouwwerken). Ondergrondse kazernes, fabrieken en artilleriebunkers (gericht op Duitsland)  werden er door middel van tunnels met elkaar verbonden. Wanneer het over ondergrondse bouwwoede gaat, spreekt men vaak over de megalomane realisaties van Adolf Hitler maar wat de Franse regering deed was minstens even indrukwekkend. De complexen waren dusdanig enorm dat de verplaatsingen binnen door middel van een treintje dienden te gebeuren. Alles werd op een diepte van 30 meter gebouwd en om de bommen naar de enorme kanonnen te brengen, werden ingenieuze liften gebouwd. Toen de linie in 1938 was afgewerkt, zagen meer dan 100 ondergrondse forten het leven en de allergrootsten onder hen werden door meer dan 1000 soldaten permanent bemand. Frankrijk was oninneembaar … maar toen kwamen de Duitsers er opnieuw aan.

Hitler had snel door dat een frontale aanval op La Ligne Maginot een zelfmoordmissie was. Enkele kleine manoeuvres hielden de grote forten bezig, terwijl het gros van de troepen, via België en de zwakkere punten in de linie, Frankrijk binnentrokken. Voor de oorlog goed en wel begonnen was, stonden de Duitsers aan de achterdeur van de forten. Met uitzondering van 1 ouvrage, die van Ferté, waar 107 soldaten stierven door verstikking, werd aan geen enkele bunker van de Maginotlinie gevochten. Dat kon ook helemaal niet wat de kanonnen stonden in de verkeerde richting. In slechts 3 dagen werd pijnlijk duidelijk dat het grootste, militaire project ooit, compleet nutteloos was. 

De Nazi’s bouwden een deel van de forten om tot ondergrondse fabrieken want ook zij begrepen dat ze geen enkel strategisch nut hadden. Dat werd opnieuw duidelijk tijdens de bevrijding, waar de Duitsers de forten saboteerden om ze nadien zonder slag of stoot te verlaten. De verdediging stond aan de verkeerde kant.

Na de oorlog werd La Ligne Maginot herleid tot een enorme hoop nutteloos beton. Even werd nog geopperd om de linie om te bouwen in het kader van de Koude Oorlog maar het gros werd in de jaren ‘50 gedemilitariseerd. Een paar van de Ouvrages zijn ondertussen omgebouwd tot een museum en tot erg recent werden 2 complexen nog gebruikt als luchtobservatieposten voor de luchtmacht. 

Geen oorlog meer, wel nog militairen

Enkele van de grootste bouwwerken zijn tot op heden nog steeds in handen van defensie en zijn strikt verboden toegang. De ontoegankelijkheid van de bunkers en de ruwe terreineigenschappen maakten het extreem moeilijk om de bouwwerken te ontmantelen. Er werd dan ook voor de budgetvriendelijke manier van werken gekozen. De artillerie bleef maar werd onklaar gemaakt en de ingangen werden vakkundig afgesloten, vakkundigheid die door avonturiers maar al te graag wordt omzeild. 

Voor wie zelf op ontdekking wil, is een waarschuwing op zijn plaats. De grote bouwwerken zijn indrukwekkend maar liggen nog steeds op actief, militair terrein. Ga hier niet lichtzinnig mee om. Het aandachtige oog zal al snel merken dat heel wat van de panelen en afsluitingen nieuw zijn, wat aantoont dat het leger en de Gendarmerie de boel nauwlettend in het oog houden. De bosrijke gebieden, waarin de artilleriebunkers staan, liggen bezaaid met niet-ontploft tuig. Het zijn explosieven die dateren uit de Eerste Wereldoorlog en die ervoor hebben gezorgd dat de volledige regio als ‘zone rouge’ werd geklasseerd. Als kers op de taart zit je 30 meter onder de grond en ben je minstens 1 uur van hulp verwijderd. Wie er zijn been breekt (of erger) en de hulpdiensten moet bellen, mag zich aan een nieuw avontuur verwachten en wat tijd in een militaire cel.

Meer foto’s in hoge resolutie zijn terug te vinden op onze facebook pagina. (klik)