Zelfs dood blijf je de vijand en verliezer
Wie ooit al door Frankrijk trok en langsheen Duitse militaire begraafplaatsen reed, kon er onmogelijk naast kijken. Waar de begraafplaatsen van de geallieerde troepen allemaal strakke, witte kleuren hebben, zijn die van de gevallen Duitse soldaten zwart en liggen ze er wat belabberd bij. Het waarom van die zwarte kruisen behoort tot 1 van de grote oorlogsmysteries die er nu nog zijn, een vraag waarop ondertussen al heel wat antwoorden zijn verschenen.
Na het ondertekenen van de ‘armistice’, de wapenstilstand waarbij het Duitse leger zich onvoorwaardelijk overgaf, kon men beginnen met het begraven en identificeren van de miljoenen doden. De Eerste Wereldoorlog is en blijft nog steeds één van de bloedigste oorlogen uit de geschiedenis van de mensheid, waar heel wat mensenlevens verloren gingen voor vaak slechts enkele meters terreinwinst. Het Verdrag van Versailles, het formele einde van de Eerste Wereldoorlog, stipuleerde duidelijk dat Duitsland in staat moest zijn de doden op een menselijke manier te kunnen begraven. Langsheen de frontlinie schoten de begraafplaatsen als paddestoelen uit de grond en werd de waanzin van de oorlog duidelijk. Menen Wald, een van de grootste Duitse begraafplaatsen in Europa, telt meer dan 40.000 graven en in het Franse Douaumont liggen de resten van meer dan 130.000 soldaten. Nog steeds wordt alles in het werk gesteld om de begraafplaatsen piekfijn te houden, een laatste teken van respect en een duidelijke herinnering dat zoiets nooit meer mag voorvallen. Overal is merkbaar dat de grafstenen van de Duitse soldaten grauw-grijs zijn maar vooral in Frankrijk springen de zwarte kruisen in het oog. Waar de militaire kerkhoven een toonbeeld zijn van discipline en structuur, ontbreekt het op de Duitse varianten vaak aan uitlijning en logica.
Lang werd gedacht dat het Verdrag van Versailles dat zo had beschreven maar wie er de artikelen (225 en 226) op naleest merkt al snel dat dit niet klopt. Ook is het enkel in Frankrijk dat het zo duidelijk zichtbaar is en vooral in de streek van Verdun en rond de Chemin des Dames is het verschil met de geallieerde begraafplaatsen frappant. Waarom dat verschil? Een echt officiële verklaring is er niet, al zijn er wel enkele denkpistes.
De verliezer wordt vernederd
Er is natuurlijk de versie waarbij wit de kleur van de overwinning is en zwart teken staat voor de vernedering. Zwart roept de meest akelige gevoelens op en de Duitsers waren de vijand. Ze probeerden een land te bezetten, schoten alles kapot en werden na 4 jaar in de pan gehakt. De zwarte kruisen moesten duidelijk maken dat ze hier een zware nederlaag hebben geleden en dat ze dit niet nogmaals moesten proberen. Het feit dat ze nogal chaotisch begraven liggen, ver weg van de symmetrie van de geallieerde kerkhoven, zou dan weer het werk zijn van de mensen die ze daadwerkelijk hebben begraven. Frankrijk wilde bewijzen dat ze geen beesten waren, ze waren mensen en ze waren betere mensen dan de Duitsers. De doden hadden recht op een laatste rustplaats maar echt veel moeite gingen ze er ook niet voor doen. Als het ‘ongeveer’ recht was, was het goed genoeg. Op de geallieerde begraafplaatsen werd dan weer gewerkt met landmeters en werden bepaalde afmetingen strikt nageleefd.
Het moet zo goedkoop mogelijk
Een andere, meer logische verklaring, zou dan weer te vinden zijn in de gebruikte materialen en de tijdsgeest. Frontzones zoals Alsace en Moselle waren compleet vernietigd. Er stond helemaal niets meer recht dus grondstoffen waren dan ook erg schaars. Voor de grafstenen van de geallieerden werden (dure) materialen ingevoerd van over het gehele land maar Frankrijk stond ook deels in voor het begraven van de Duitse soldaten. Om het geheel zo goedkoop mogelijk te houden werd steevast geopteerd voor houten kruisen. Om te vermijden dat die zouden gaan rotten, werden de houten kruisen allemaal voorzien van een dikke laag zwarte teer. Ook in deze versie blijft het verhaal van de symmetrie behouden. De Fransen moesten de Duitsers dan wel begraven, zolang het maar ongeveer goed was, waren ze zelf ook tevreden.
In de jaren ‘50, bijna 10 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, kreeg Duitsland de officiële toestemming om zelf het onderhoud van de kerkhoven te gaan organiseren. Velen onder hen waren ondertussen in verwaarloosde staat en nauwelijks nog te herkennen. Hoewel iedere begraafplaats vanaf dan netjes werd gehouden, werd er wel besloten om ze zo discreet mogelijk te houden. Tot 2 keer toe probeerden de Duitsers Europa met geweld te veroveren en tot 2 keer toe zorgde dit voor heel wat bloedvergieten. Een sobere en vooral onopvallende herinnering aan hun doden moest aantonen dat ze de les goed hadden begrepen en dat zoiets nooit meer mocht voorvallen. Om het onderhoud zo discreet mogelijk te laten verlopen, werd geopteerd om de zwarte kleur aan te houden en de combinatie hout/teer werd vervangen door basalt.
Bekijk de foto’s in hoge resolutie op onze facebook pagina (klik).
